Thursday 25 April 2013

ჰესე

იმ ასაკიდან უკვე კარგა ხანია გავიზარდე, როდესაც რომელიმე წიგნის წაკითხვა ადრე იყო. იმდენადაც კი გავიზარდე, რომ მივხვდი, თითოეული წიგნის წაკითხვას სწორი დროისა და სულიერი მდგომარეობის თანხვედრა სჭირდება. ალბათ ამიტომ არის, რომ ერთდროულად რამდენიმე წიგნს ვკითხულობ ხოლმე ან ზოგიერთ წიგნს თვეების მანძილზე თან ვატარებ, ერთი ადგილიდან მეორეზე გადავდებ, გავაფურცლავ, დავხურავ, ან რამდენიმე გვერდს წავიკითხავ და მერე მივატოვებ და უცებ ერთ დღეს ისე ძალდაუტანებლად, პირიქით, მოწყურებულზე რომ წყალს დალევ, ისე ვიწყებ კითხვას და ბოლო სიტყვის წაკითხვამდე ვერ ვანებებ თავს.
ამ დროს ვამბობ ხოლმე, რომ სწორ დროს წავიკითხე.
photo credit: Henti Smith  
იმასაც ბევრჯერ მივხვდი, არიან წიგნები, რომელსაც ისე კითხულობ, რომ გახსოვს, შენ შენ ხარ, საკუთარი ცხოვრებით, შეხედულებებით, საკუთარი შეცდომებით თუ ახირებებით, წიგნი და იქ მოთხრობილი ამბავი, თავის პერსონაჟებით და თავიანთი რეალობით, კი სხვა სამყაროა და შენ როგორც მესამე პირი და დამკვირვებელი, უყურებ, კითხულობ და ა.შ. მაგრამ წიგნს ხურავ და თქვენი გზებიც იყოფა. ასეთი წიგნები საშიში არ არიან. საშიში ის წიგნია, რომელშიც შედიხარ და ან უკან ვეღარასოდეს ბრუნდები, ან თუ გამოხვედი, ივიწყებ ლაპარაკს და არავინ იცის, საიდან დაბრუნდი. ეს წიგნები ისევე მოქმედებენ, როგორც ლურჯი ფერი შებინდებისას ან გამთენიისას, როცა ყვავები იწყებენ ჩხავილს და სარკეში ყურებისას გრძნობ, რომ მარტო შენ არ იხედები. 

ასეთი წიგნები ალბათ იმ სიზმარსაც ჰგვანან, რომელსაც ხშირად ნახულობ. 

პერიოდულად, გარკვეული თერაპიის სახით ან მაშინ, როდესაც ვგრძნობდი, რომ ჩემში ახალი ეტაპი უნდა დაწყებულიყო, საკუთარ თავში ჩავბრუნდებოდი, ჩავიძირებოდი, მერე კი ისე ამოვდიოდი ზედაპირზე, როგორც ტბიდან ამოყვინთვისას (ცურვა მხოლოდ სიზმარში ვიცი და არც იქ ვყვინთავ ოდესმე). 
არ ვიცი, რატომ დაემთხვა, რომ ორივე წიგნი ზაფხულში წავიკითხე, ალბთ არც აქვს ამას რამე მნიშვნელობა. მაგრამ მნიშვნელობა იმას აქვს, რომ ორივეჯერ შემცვალა. 
პირველი "ტრამალის მგელი" წავიკითხე. როგორც აბრეშუმის პერანგზე ხელის ჩამოსმა, ისე რბილად მივყავდი სიტყვებს. 
წიგნების შინაარსს ან ფრაზებს ან სიუჟეტებს არ ან ვერ ვიმახსოვრებ. მახსოვს ცალკეული დეტალები ან შეგრძნებები. 
მახსოვს ფრაზა "მაგიური თეატრი".
მახსოვს, როგორ მივდივარ ნახევრადგანათებულ და ხალხმრავალ დერეფნებში, ნიღბები, მხიარული ხმაური, ყურები მიგუგუნებს, ყველაფერი ფერადია და უცხო. ხალხმრავლობა მღლის. ვიღაცას ვეძებ... 
მახსოვს გრძელი პალტო მაცვია, შუა ხნის მამაკაცი ვარ, კიბეზე ვზივარ, ფართო და ჩუმი სადარბაზოა, ნათელი, რადგან დიდი ფანჯრებიდან შემოდის სინათლე. ბინების წინ დიდ ქოთნებში მწვანე მცენარეებია. მეზობელი მოხუცი ქალი გამოდის და რაღაცას მეუბნება. მე მყუდროდ ვზივარ... 

დიდი ხნის მერე გავიაზრე, რომ მაშინ ჩემს თავში რომ ჩავბრუნდი, ისე ღრმად მომიწია ჩასვლა, ვეღარასოდეს ან აღარასოდეს ამოვედი. 


ალბათ დამთხვევაა, რომ მან, ამ წიგნის შემდეგ რომ შემოვიდა ჩემს ცხოვრებაში, ჰესეს სხვა წიგნი მათხოვა (თუმცა ეს ამბავი არ იცოდა) "ნარცისი და გოლდმუნდი". 
მრავალი თვის მანძილზე წიგნი თან ვატარე. საზღვარი რომ გადავიარე და შორს წავედი, თან მქონდა, მაგრამ ისე დავბრუნდი, მანამდე დაწყებულ ათ გვერდს ვერ გადავცდი. კიდევ ცოტა ხანს ვიარეთ ასე და ერთ დღეს ვიგრძენი, რომ მზად ვიყავი. 
ალბათ ერთ ღამეში წავიკითხე ან ერთ დღეში წავიკითხე, არ მახსოვს, იმიტომ რომ დროის დანაწევრებას ვერ ვგრძნობდი. 
მახსოვს, რომ ძალიან ემოციურად იმოქმედა. 
თხოვნაც მახსოვს, რადგან ასე მოქმედებს, ნუ წაიკითხავო.
მახსოვს პატარა ქოხი ტყეში ან ტყის პირას. მკვდარი ქალაქიდან გამოყვანილი გოგო, ერთად ცხოვრებაზე და ბედნიერებაზე რომ ფიქრობს, და ზამთრისთვის ემზადება. და რომ მეშინია, არ გაიგოს, რომ არავინ აპირებს მასთან ერთად დიდხანს და ბედნიერად ცხოვრებას, რომ ერთ დღესაც მასაც მიატოვებენ და მახსოვს სიხარული იმის გამო, რომ მანამდე მოკვდა, ვიდრე მიატოვებდნენ... 

საერთოდ არ მიყვარს მარტივი და ცალფა წიგნები. 
თუ არ წაგიკითხავთ, და არ გეშინიათ, გირჩევთ:
ჰერმან ჰესე "ტრამალის მგელი" 
ჰერმან ჰესე "ნარცისი და გოლდმუნდი" 




   
  

Wednesday 24 April 2013

ქალი, რომელიც იცინის

უნებურად აღმოვაჩინე, რომ ის, თუ როგორი გულმოდგინებით კითხულობ წიგნს, არაა მაინცდამაინც დამოკიდებული ავტორის ან წიგნის სიკარგესა და ღირსებებზე.
ეს მაშინ აღმოვაჩინე, როდესაც წიგნი ერთგვარი ან ერთადერთი გამოსავალი იყო, რომ საკუთარ თავთან ან ფიქრებთან ან სიზმრებთან მარტო არ დავრჩენილიყავი. წიგნთან მეგობრობა კარგია, არც კითხვებს გისვამს, არც თვალებში გიყურებს ისე, რომ გრძნობ, გხედავს და რომც გაუღიმო, კარგად ვარო, მაინც იცის, როგორ ხარ სინამდვილეში...
წიგნთან შეგიძლია ჩუმად იყო და თან უფლება მისცე, სადაც უნდა, იქ გატაროს, რაზეც უნდა იმაზე გელაპარაკოს და გადაგატანინოს ყურადღება.
იმ შემთხვევებს კი უნდა უფრთხილდე, როდესაც წიგნი ალესილი დანის პირივით გირეკლავს. ასეთმა წიგნმა შეიძლება მოგკლას.

არ ვიცი, რა შუაშია ეს შესავალი იმ ქალთან, რომელსაც საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ვხვდები სამსახურის შემდეგ, იმ დღეებში, როდესაც შვიდისთვის გამოვდივარ ოფისიდან. სხვა დროს ვერ ვმგზავრობთ ერთად, და აქედან ვასკვნი, რომ ის ყოველთვის ერთ დროს ამთავრებს სამსახურს. სად მუშაობს ან რას აკეთებს, ამაზე არ მიფიქრია. როდესაც ვხედავ, ყოველთვის მისი სახის გამომეტყველება იპყრობს ჩემს ყურადღებას. ზის წარბებაწეული და ტუჩების კუთხეებით იღიმის.
პირველად რომ დავინახე, ვიფიქრე, ეღიმებოდა. მაგრამ მხიარული ღიმილი არ არის, არც კმაყოფილი. თანაც საღამოს, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში მომღიმარი ადამიანი, მართლა გიკვირს, როდესაც ხედავ.
ყოველთვის ერთსა და იმავე ადგილას ზის. აქედან ვასკვნი, რომ ბოლო გაჩერებაზე ადის ავტობუსში (ან პირველზე) და საკუთარი სურვილით ირჩევს დასაჯდომს. თუმცა არასოდეს ზის ფანჯარასთან ან ბოლოში ან განმარტოებით. მაგრამ მისი ხმა არასოდეს გამიგონია, არც სხვის ლაპარაკში ერევა, არც უცნობებთან გამოლაპარაკების სურვილით გამოირჩევა.
ზის წარბებაწეული, და იმ დღეს ახლოს რომ ვიდექი, დავაკვირდი, კარგად დავაკვირდი, არ იღიმის, ასეთი ჭრილი აქვს ტუჩების. სევდიანი ღიმილის ანაბეჭდი სახეზე.
არც ახალგაზრდაა, არც ვნებიანი, ამიტომ არ დამიწყია მასზე საუბარი. ზის ხოლმე, თავის ფიქრებში ჩაფლული და განცდა მაქვს, რაღაც სევდიანზე ფიქრობს, ან არ ფიქრობს, მაგრამ იცხოვრა.
და არც ერთხელ არ მიცდია, წარმომედგინა, ან გამომეცნო მისი ისტორია. უბრალოდ ვუყურებ და მახსენდება "კაცი, რომელიც იცინის", მახსენდება როგორც სათაური ან მიმართვა ან კადრი.









   

Monday 22 April 2013

აქა ამბავი ოჩო–პინტრესი

იყო და არა იყო რა, რამდენიმე დღეში ზუსტად ექვსი თვე შესრულდება, რაც ოჩოპინტრე გაჩნდა.
გაჩნდა არა ისე, როგორც სხვა გოგო–ბიჭები, არამედ ისე, როგორც მხოლოდ ოჩოპინტრე შეიძლებოდა გაჩენილიყო. ოჩომ და პინტრემ, როცა გაიაზრეს, რომ მიზნის ასრულების რეალური პერსპექტივა არ ჩანდა, მაინც არ ჩანსო, თვალები დახუჭეს და გზას შეუდგნენ.
ოჩოპინტრე კარგი ბიჭი გამოდგა, გულიანი, კეთილი (ყოველ შემთხვევაში, ცდილობდა მაინც).
ვისაც კი წიგნი დასჭირდებოდა, წვიმდა თუ მზე იყო, ქარი ქროდა თუ ციოდა თუ ცხელოდა, დაუზარებლად მიჰქონდა. ძალიან უყვარდა, ადამიანებს რომ გაახარებდა ხოლმე.
ამასობაში ნახევარი წლისაც გახდა თითქმის.
ამ დროის მანძილზე ბევრი თბილი მეგობარი შეიძინა, ბევრი კეთილი სურვილი მოისმინა. უხაროდა, როცა ადამიანები ეუბნებოდნენ, კარგიაო შენთან მეგობრობა.

ყურადღებით უსმენდა, როდესაც რამეს ეუბნებოდნენ, რადგან უნდოდა, არაფერი გამორჩენოდა და ვინმესთვის გული არ დაეწყვიტა.

ნელა–ნელა ფეხზე დგომაც ისწავლა. დიდი ბიჭია უკვე.
ხოდა, აბა ჰკითხე ჩემს მეგობრებს, ვის რა სურვილი ან შენიშვნა აქვს, გამაგებინეო, რომ ვიცოდე და შესრულებას და გამოსწორებას ვეცადოო.

მე კი ვუსურვებ, დიდი ბიჭი გაიზარდოს და წინ წინ ევლოს.


უფრო ახლოს გასაცნობად მიყევით ლინკს https://www.facebook.com/Ochobooks?ref=tn_tnmn
    

Thursday 18 April 2013

მილან კუნდერა "ყოფის აუტანელი სიმსუბუქე"

გერმანელებს ერთი გამოთქმა აქვთ: einmal ist keinmal და ნიშნავს, რაც ერთხელ მოხდა, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ არც მომხდარა. 
და რადგან ერთხელ ვცხოვრობთ, გამოდის, არც გვიცხოვრია? 

ასე დაიწყო და მიიქცია ჩემი ყურადღება მილან კუნდერამ და მისმა "ყოფის აუტანელმა სიმსუბუქემ"



ფილმის ანოტაციას გადავაწყდი სადღაც და სასიყვარულო სამკუთხედის ამბავს გვიყვებაო... ახალი წაკითხული მქონდა და მით უფრო არ დავეთანხმე. 
კითხულობ და ხვდები, არავითარი სამკუთხედი, ეს უამრავი მონაკვეთია, რომლებიც იმ სიტყვებისაგან შედგება, რასაც ავტორი გადის გზად ერთი პერსონაჟიდან მეორემდე. 
ყოველი მომენტის, ყოველი მოვლენის მდედრობითი და მამრობითი აღქმებით. 


"ტერეზა პატარა ბავშვად ეჩვენებოდა, რომელიც ვიღაცამ ფისით ამოგლესილ კალათში ჩააწვინა და მდინარეს მიანდო, რათა ტომაშს თავისი ლოგინის ნაპირზე გამოეყვანა"
ტერეზა გრძნობდა, რომ საკუთარ სისუსტეს იყენებდა. სხვა იარაღი არ ჰქონდა. იმასაც გრძნობდა, რომ მათი ურთიერთობა მის სიყვარულზე იდგა და არ შეიძლებოდა, ფეხი დასცდენოდა. ტომაში კი... თუმცა თავად სხვაგვარად ფიქრობდა. 


შვილები არ ჰყოლიათ, ჰყავდათ ძაღლი, რომელსაც კარენინი ერქვა, თუმცა მდედრი იყო და რომელიც ტომაშმა აჩუქა ტერეზას, რადგან მის სიყვარულს მარტო ვერ უძლებდა.
ჰყავდათ უამრავი ქალი, ტომაშს – ცხოვრებაში, ტერეზას – კოშმარულ სიზმრებში და როდესაც ხელები უკანკალებდა, ტომაში მაგრად იჭერდა და ხელებს უკოცნიდა, ვიდრე კანკალი არ გაუვლიდა.
გარშემო იყო ჩეხეთი, თავისი პოლიტიკით, რუსული ოკუპაციით და უამრავი უხილავი მიკროფონით...
ტერეზა და ტომაში სულ უფრო და უფრო დაბლა ჩადიოდნენ, სიმსუბუქის ან თავისუფლების ძებნაში ალბათ.


ეს არის წიგნი, რომელიც არ ძალადობს შენზე. მისი თხრობის ტემპი და რიტმი მშვიდია. არსად გეჩქარება არც შენ, არც ავტორს. არ გიჩნდება სულსწრაფობის განცდა, გაიგო რა მოხდა შემდეგ, რადგან ავტორი ჯერ გეუბნება რა მოხდა და მერე გიყვება – როგორ. თითოეული ემოციის, ფიქრის თუ თეორიის არა სწორხაზოვან და ერთპიროვნულ დინებას გახვევს თავზე ავტორი, არამედ თანაბარი სიმშვიდით მოაქვს მდედრული და მამრული აღქმა და იმდენად, რომ ბოლომდე ვერ ამოვიცანი, ქალივით გრძნობს თუ მამაკაცივით. 


ერთ-ერთი იმ წიგნთაგანია, ერთი ამოსუნთქვით რომ წავიკითხე და ჩამრჩა ან ჩამიტოვა. 







არიან ქალები, რომლებიც სიყვარულისგან კვდებიან …

არიან ქალები, რომლებიც სიყვარულისგან კვდებიან … 
პირველ აპრილს დაიბადა. ისეთი იყო, როგორიც უნდა ყოფილიყო, ძლიერი, სიცოცხლით სავსე, მეოცნებე, მეომარი და ოპტიმისტი. 
ვინც თავს იკლავს, არ სცოდნია სიცოცხლის ფასი და უნდა მომკვდარიყო კიდეცო, ამბობდა. 
ცხოვრება გამუდმებით აცლიდა ფეხქვეშ საყრდენს, მაგრამ ახალს პოულობდა. გამუდმებით იწყებდა ხელახლა, ცვლიდა, არ ნებდებოდა. 
იურისტი იყო პროფესიით და საკმაოდ წარმატებულიც. ლექსებს წერდა, მაგრამ 14 წლისამ გამოაქვეყნა, მერე სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე ორი კრებული. მეტი არ გამოუქვეყნებია. მოასწრო მსახიობობაც, მკერავადაც იმუშავა პარიზში რაღაც მოდელების სახლში, მგონი.
ხო, ბერძენი იყო.
და კიდევ შეყვარებული იყო, ოღონდ ჩვეულებრივად კი არა, სულ–ამდე და სულ–ით.
უყვარდა შემოდგომაზე დაბადებული პოეტი, რომელიც თვითმკვლელობაზე წერდა ლექსებს.
იმ პერიოდში პოეზიის მამები პათეტიურ–პარტიოტულ პოეზიას აბატონებდნენ. სევდიანი პოეტი თავისი თვითმკვლელობებით და სხვა ლექსებით დაბლოკეს, არც ერთ ჟურნალ–გაზეთს არ გააკარეს.
ქალს მარია პოლიდური ერქვა, კაცს – კოსტას კარიოტაკისი. მარიკას და ტაკის ეძახდნენ ერთმანეთს. ერთად გადაღებული ფოტო მგონი არ დაუტოვებიათ, დღიურები კი დატოვეს.
კოსტასს პოეტური ასპარეზი რომ ჩაუკეტეს, მალევე სიფილისიც დაემართა. ექიმმა გადაწყვეტით უთხრა, ან მოკვდები ან შეიშლებიო.
მარია სთხოვდა, მაინც ერთად ეცხოვრათ. კოსტასმა გადაწყვიტა, საკუთარი თავისაგან გაეთავისუფლებინა საყვარელი ქალი.
ჯერ ზღვაში შევიდა, რამდენიმე საათს ებრძოლა ტალღებს. გამოვიდა, ჩანაწერი დატოვა, ვინც ცურვა იცის, თავის დახრჩობას ნუ ეცდებაო და ტყვია დაიხალა.
ერთი გასროლა, ორი თვითმკვლელობა.
მარია დასუსტდა, პნევმონია დაემართა, ლოგინად ჩავარდა. არც ჭამა უნდოდა, არც წამალი, არც გამოჯანმრთელება. მხოლოდ სიკვდილს ელოდა, რომელიც თავის კოსტასთან წაიყვანდა.
თავის ოცდამეცხრე აპრილს შეხვდა და იმავე აპრილის ბოლოს წავიდა.

Monday 15 April 2013

აღარასოდეს ომი!

უნისეფის კეთილი ნების ელჩის, ბერძენი მწერლის, ანდონის სამარაკისის წერილი

აღარასოდეს ომი!

„უკანასკნელი ღამეებია,
არ ვხედავ სიზმრებს.
მეშინია უკვე, სიზმრების ნახვის,“ –
თქვა რვა წლის ბავშვმა კოსოვოდან.
ბავშვმა ხელახლა გადაიტანა განვლილი ომის საშინელება სიზმარში. ჩვენ როგორ ვბედავთ სიზმრების ნახვას?
„ომი ომის წინააღმდეგ“. უთვალავჯერ დაწერა და გახმიანდა ეს მოწოდება–სლოგანი. და მაინც, ომი ცხოვრობს და ბატონობს და ასახიჩრებს ყოველივეს: ადამიანთა სიცოცხლეებს, მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის მონაპოვარს, კულტურულ მემკვიდრეობას, გარემოს.
უკუნითი უკუნისამდე ომი. ტრაგიკულად გაგვიცრუვდნენ იმედები, რომ ომი აღარასოდეს მოხდებოდა.
„ომი – ყოველივეს მამა“ – თქვა ჰერაკლიტოსმა. მამა, რომელიც ნთქავს საკუთარ შვილებს. უკვე შევეჩვიეთ, აქ არის ყველაზე დიდი საშიშროება. მაშინ, როდესაც ჩვენს გარშემო ომები და სამამულო განხეთქილებებია, ისინი რაღაც ბუნებრივად და გარდაუვალად მიგვაჩნია.
ომის მსხვერპლთა სიაში უპირატესობა ბავშვებს ეკუთვნით. მათ ვხედავთ ტელევიზიით, ამ გზით ისინი ჩვენს სახლებში შემოვიდნენ, მაგრამ ნეტავ ჩვენს სულში თუ შემოაღწიეს?
ბავშვები, რომლებსაც საკუთარ სიმაღლეზე დიდ იარაღს აძლევენ და გზავნიან, რომ შეწყვიტონ სხვა ადამიანის სიცოცხლე და დაიხოცონ თვითონაც. ბავშვები, რომლებსაც მოყვასის მიმართ სიძულვილით ჟღენთენ. მაგრამ ბავშვი ფიქრობს მშვიდობაზე, მასზე ოცნებობს, მას ხატავს, მას უმღერის.
ბავშვებს–მსხვერპლებს ნუ დავთვლით ციფრებით. საკმარისია, მხოლოდ ერთი ბავშვიც კი დაიკარგოს ამგვარად, მაშინ ჩვენი სამყარო, ვითომ კულტურული, ვითომ ქრისტიანული, დამარცხებულია. ის, რაც იღუპება, ბავშვის სულია.